«Այսօր մենք ունենք ներկայանալի, մրցունակ գրականություն, գրական հուսալի հերթափոխ»

«Գրված է, թե Հայաստանի գրողների միությունը 75 տարեկան է, իրականում այն 750, 1750 ու ավելի տարեկան է, իրականում այնքան հին է, որքան հին է հայ գրականությունը»։ Այս խոսքերով սկսվեց Հայաստանի գրողների միության 75-րդ տարեդարձին նվիրված հանդիսությունը: Միջոցառումը կայացավ «Առնո Բաբաջանյան» համերգասրահում, քանի որ գրողների միության դահլիճի վերանորոգումը դեռևս ավարտված չէ:
ՀԳՄ հիմնադիր համագումարը տեղի է ունեցել 1934-ի օգոստոսի 1-5-ը` նախօրինակ ունենալով 20-ական թվականների Խորհրդային Հայաստանի առաջին գրական կազմակերպությունները: ՀԳՄ-ն ղեկավարել են Ավետիք Իսահակյանը, Էդուարդ Թոփչյանը, Վարդգես Պետրոսյանը, Վահագն Դավթյանը, Հրաչյա Հովհաննիսյանը, Ռազմիկ Դավոյանը, Հրանտ Մաթևոսյանը:
Գրողների միության ներկայիս նախագահ Լևոն Անանյանն իր խոսքը սկսեց 1946-ին ՀԳՄ երկրորդ համագումարում Ավետիք Իսահակյանի միասնության կոչի մասին հիշատակումով: Որքա՞ն են միասնական գրողներն այսօր, դժվար է ասել: Հակասական կարծիքներ կարելի է լսել անգամ «ոչ ընդդիմադիր» գրողներից, ընդհուպ կասկած այն մասին` արդյոք անհրաժե՞շտ է ու կարևոր գրողների միության գոյությունը:
«Քսանական թվականների մեր գրական կազմակերպությունները որոշեցին միավորվել, եղավ այն մտայնությունը, որ այս հատվածայնությունը չի կարող նպաստել հայ գրականության զարգացմանը,- ՀԳՄ-ի ստեղծման պատմությանն անդրադարձավ Լևոն Անանյանը:- Հայ գրողները (իրենց ուղեցույց բարձրակետերով` Իսահակյանից ու Չարենցից մինչև 20-րդ դարավերջի բանաստեղծական աստղաբույլն ու Հրանտ Մաթևոսյան) ստեղծել են մեծ, հզոր գրականություն, որ սերունդներ է կրթել, ժողովրդի հոգում բորբոք պահել ազգային-հայրենասիրական կրակը: Մեր օրերում նկատելի կորուստ է ընթերցանության անկումը, որն աստիճանաբար հաղթահարվում է: Այսօր մենք ունենք ներկայանալի, մրցունակ գրականություն հավասարապես բոլոր ժանրերում` արձակ, պոեզիա, դրամատուրգիա, հրապարակագրություն: ՈՒնենք գրական հուսալի հերթափոխ»:
ՀԳՄ նախագահը չցանկացավ անուններ թվարկել, որովհետև, իր իսկ խոսքով` գրական արժեքների ճշմարիտ դատավորը ժամանակն է ու ընթերցողը: Թեև, ինչ խոսք, անունները շատ են` սկսած Ռուզաննա Ոսկանյանից, որ քսանամյա իր տարիքում արժանացել է Հանրապետության նախագահի մրցանակի, մինչև Բոգդան Ջանյան, ով այսօր էլ շարունակում է ստեղծագործել երիտասարդական տարերքով: Նախագահը խոսեց նաև ընթացիկ ծրագրերի մասին: Օրերս ՀԲԸՄ աջակցությամբ և ամերիկացի գրող Թորգոմ Փոսթանճյանի ջանքերով գրողների տան ներքնահարկում կբացվի Լևոն Զավեն Սյուրմելյանի անվան տպարանը: Ջանքեր են գործադրվում գրական մամուլի համար ստեղծելու հոնորարային հիմնադրամ: Մշակվել և իրագործվում է արդի գրականության արժեքները թարգմանաբար միջազգային ընթերցողին հասցնելու ծրագիրը: Լոս Անջելեսում կկայանա օտարագիր հայ գրողների երրորդ համաժողովը: Արցախում տեղի կունենա համահայկական գրական համաժողով:
Հանդիսության ժամանակ շնորհվեցին մի շարք մրցանակներ` արձակագիր Վահագն Մուղնեցյանին (Ծովակալ Իսակովի մեդալ), արձակագիր Վրեժ Իսրաելյանին (Անդրանիկ Օզանյանի մեդալ) և այլոց: ՀՀ ոստիկանության կողմից Լևոն Անանյանն արժանացավ «Համագործակցության համար» մրցանակի:
Մշակույթի նախարարության արվեստի վարչության պետի տեղակալ Կարո Վարդանյանը հայտնեց, որ մշակույթի նախարարությունը որոշել է պետական աջակցություն ցուցաբերել ՀԳՄ երեք պարբերականներին («Գրական թերթ», «Նորք», «Լիտերատուրնայա Արմենիա»)` համալրելու համար պետական հոնորարային ֆոնդը:
Ի տարբերություն հունիսի 4-ին մեկնարկած Հայաստանի գրողների միության հերթական` 15-րդ համագումարի, տոնական այս հանդիսությունն այնքան էլ մեծ ուշադրության չարժանացավ հասարակության, հատկապես լրատվամիջոցների կողմից: Թեև լրագրողների մուտքն այս անգամ ազատ էր: Գրողների զգալի մասը (իհարկե, ոչ բոլորը) ներկա էր հանդիսությանը: Ոմանք լքում էին դահլիճը մինչ հանդիսության ավարտը: Կային հյուրեր նաև սփյուռքից ու Արցախից: Միջոցառման հանգիստ ընթացքը, կոմպոզիտորների միության նախագահ Ռոբերտ Ամիրխանյանի ելույթի ժամանակ, փոքր-ինչ խախտեց բանաստեղծ Վարդան Վանատուրը` բարձրաձայնելով իր դժգոհությունն առ այն, որ «նախկինում կենտկոմի քարտուղարը, վարչապետը կգար, կգնահատեր, ոչ մեկը չկա այստեղ, ամոթ է, արհամարհանք…»: Հուզական այս պոռթկումը հումորով ընդունեց Ռոբերտ Ամիրխանյանը` համարելով դա կարճատև պաուզա, որի ընթացքում առաջ քաշեցին դաշնամուրը:
Չնայած վերջին ժամանակներում գրողների միության շուրջ բարձրացած աղմուկին, կասկածելի «միասնության» և այլ խնդիրների առնչվող, այնուամենայնիվ, ՀԳՄ-ն ունի իր պատմությունը, հիշատակելու արժանի անցյալ, հարուստ կենսագրություն, որն այսօր էլ շարունակվում է:
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ